Türkiye kriptoda düzenleme yapmak için aceleci davranmayan ülkeler arasında. Ancak ihtiyaç duyulan ve dolaylı olarak kripto sektörünü etkileyen bazı hususlarda özel düzenlemeler yapıldı…
ÜLKEMİZDE, kripto varlıklara yönelik genel ve kapsayıcı bir düzenleme yok. Hiç şüphe yok ki kripto varlıkların mevcut hukuk kurallarıyla çelişmemesi ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarında mevcut hukuk kurallarına uyması gerekiyor. Avukat Davut Gürses, mevcut durumu ve kripto varlıklarla ilgili hukuki düzenlemelerin yapıldığı ülkeleri inceleyerek konuyla ilgili önemli değerlendirmelerde bulundu. İşte ayrıntılar…
AB’DE KAPSAMLI DÜZENLEME
“Kripto varlıklara ilişkin hukuki düzenlemeler bakımından, çoğu ülke alanın gelişim hızını ve seyrini anlamak adına hızlıca bir düzenleme yapıp yürürlüğe koymaktan ziyade “bekle ve gör” politikası izlemektedir. Bu nedenle birçok ülkede kripto varlıklara ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarına yönelik düzenleme taslakları mevcut olmakla birlikte genellikle ülkelerin dünyadaki mevcut gelişmeleri takip ederek gözlem yaptığı söylenebilecektir. Kripto varlıklara ilişkin en kapsamlı düzenleme olduğunu söyleyebileceğimiz Avrupa Birliği’nin (AB) kripto varlıklara yönelik bir düzenlemesi “The Markets in Crypto-Assets Regulation” (MiCA), kripto varlıklar için tek tip Avrupa Birliği pazar kurallarını belirlemektedir. MiCA kripto varlıkları ihraç eden ve ticaretini yapanlara yönelik düzenlemeler de içermektedir. Haziran 2023’te kabul edilen MiCA ile Avrupa Birliği’nde kripto varlıklar ve kripto varlık hizmet sağlayıcılara yönelik uygulama ve düzenleme bakımından yeknesaklık sağlanması amaçlanıyor.
MiCA DÜZENLEMESİ
MiCA düzenlemesinde kripto varlık “dağıtık defter teknolojisi veya benzer teknoloji kullanılarak elektronik olarak aktarılabilen ve saklanabilen değer veya hakların dijital temsili” olarak tanımlanmıştır. Bunun yanı sıra tokenlar; varlık referanslı tokenlar (asset-referenced token), elektronik para tokenları (e-money token) ve fayda tokenları (utility token) olarak tasnif edilmiş ve tanımlanmıştır. Düzenlemede kripto varlık hizmeti, üçüncü şahıslar adına kripto varlıkların saklanması ve idaresi; kripto varlıklara yönelik bir ticaret platformunun işletilmesi; kripto varlıkların yasal ödeme aracı olan itibari para birimi ile takası; kripto varlıkların diğer kripto varlıklarla takası; üçüncü şahıslar adına kripto varlıklara ilişkin emirlerin yerine getirilmesi; kripto varlıkların yerleştirilmesi; üçüncü şahıslar adına kripto varlıklara ilişkin emirlerin alınması ve iletilmesi; kripto varlıklara ilişkin tavsiyelerde bulunmak olarak sıralanmıştır. Mesleği veya profesyonel işi bu faaliyet ve hizmetlerden bir veya daha fazlasını üçüncü taraflara sağlamak olan herhangi bir kişi ise kripto varlık hizmet sağlayıcısı olarak kabul edilmektedir. Belirttiğimiz gibi kripto varlık ihracı da düzenlemeye dahil edilmiştir ve her türlü kripto varlığı kamuya sunan veya bu tür kripto varlıkların, kripto varlıklara yönelik bir ticaret platformuna kabul edilmesini isteyen tüzel kişi kripto varlık ihraççısı olarak ifade edilmiştir. Avrupa Birliği’nin MiCA düzenlemesinin diğer ülkelerde hazırlanacak ve yürürlüğe girecek düzenlemeler bakımından yol gösterici olduğunu belirtmemiz gerekecektir.
ABD’DE YEKSANAK BİR OTORİTE YOK
Amerika Birleşik Devletleri’nde ise Avrupa Birliği aksine bu hususta yeknesak bir düzenleme ve otorite yoktur. Örneğin; SEC (The Security and Exchange Commission), Amerika Birleşik Devletleri’ndeki sermaye piyasasını düzenlemektedir. Bu kapsamda da bazı kripto varlıkların menkul kıymet niteliğinde olduğunu ve dolayısıyla bunların SEC’in düzenlemesi ve denetimi altında olması gerektiğini savunmaktadır. Ancak tüm kripto varlıkların menkul kıymet olarak değerlendirilmesi mümkün değildir. Bu noktada Howey testi, bir kripto varlığın menkul kıymet olup olmadığına kanaat getirilmesi amacıyla kullanılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde SEC’e ek olarak; Commodity Futures Trading Commission (CFTC- Emtia Vadeli İşlemler Ticaret Komisyonu), Federal Trade Commission (FTC- Federal Ticaret Komisyonu)’un da kripto varlıklara ilişkin düzenleme yapmaktan sorumlu olduğunu vurgulamak isteriz. Ancak belirttiğimiz gibi Amerika’da henüz kapsayıcı bir düzenleme bulunmamaktadır.
SİNGAPUR ve HONG KONG
Singapur’da kripto varlıklar Monetary Authority of Singapore (MAS) tarafından düzenlenmektedir. MAS, kripto varlık hizmet sağlayıcıları için kapsamlı bir düzenleme olan, kripto varlık sağlayıcıları için ayrıntılı lisans ve kara para aklama düzenlemelerine uyumluluk gerekliliklerini içeren Payment Services Act (PSA) ile stablecoinlere yönelik özel bir düzenleme yapmıştır. Hong Kong’da kripto varlıklara ilişkin düzenleme yapan ülkeler arasındadır. Örneğin Menkul Kıymetler ve Vadeli İşlemler Komisyonu (SFC) tarafından Hong Kong’ta faaliyet gösteren veya burada yatırımcılarına kripto alım satım imkanı sağlayan kripto varlık platformlarına lisans zorunluluğu getirilmiştir. Bu doğrultuda gerek Singapur gerekse de Hong Kong kripto varlıkları düzenleme hususunda öncü bir yaklaşım sergilemektedir.
TÜRKİYE’DEKİ DURUM
Ülkemiz ise kripto düzenlemesi bakımından sektörü yakından izleyen ve düzenleme yapmak için aceleci davranmayan ülkeler arasındadır. Ancak, kripto varlıklara ilişkin genel ve kapsayıcı bir düzenleme bulunmamasına karşın, ihtiyaç duyulan ve dolaylı olarak kripto sektörünü etkileyen bazı hususlarda özel düzenlemeler yapılmıştır. Türkiye’de kripto varlıklara yönelik olarak yürürleğe giren ilk düzenleme Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından yayımlanan Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik’tir. Bu Yönetmelik ile kripto varlık Türk Hukuku’nda ilk defa “dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak sanal olarak oluşturulup dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan, ancak itibari para, kaydi para, elektronik para, ödeme aracı, menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracı olarak nitelendirilmeyen gayri maddi varlıklar” olarak tanımlanmıştır. Bu Yönetmelik ile kripto varlıkların ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılması ve ödemelerde doğrudan veya dolaylı şekilde kullanılmasına yönelik hizmet verilmesi yasaklanmıştır. Ayrıca, kripto varlıkların ödeme hizmetlerinin sunulmasında ve elektronik para ihracında kullanılması da yasaklanmıştır. Bu düzenlemenin yanı sıra 1 Mayıs 2021 tarihli ve 31471 sayılı Resmî Gazete’de “Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile “kripto varlık hizmet sağlayıcılar” Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) nezdinde yükümlüler arasına alınmıştır. Bunun akabinde MASAK tarafından “Kripto Varlık Hizmet Sağlayıcılar Rehberi” yayımlanmıştır.
UYUŞMAZLIKLAR ARTIYOR
Ülkemizde, kripto varlıklara yönelik genel ve kapsayıcı bir düzenlemenin bulunmaması, bu varlıkların ve kripto varlık hizmet sağlayıcıların uymak zorunda oldukların kuralların bulunmadığı anlamına gelmemektedir. Hiç şüphe yok ki kripto varlıkların mevcut hukuk kurallarıyla çelişmemesi ve kripto varlık hizmet sağlayıcılarında mevcut hukuk kurallarına uyması gerekmektedir. Ancak ülkemizde kripto varlıklara olan ilginin gün geçtikçe artması nedeniyle kripto varlıklara ilişkin uyuşmazlıklar, sorular ve muğlak noktalar çoğalmaktadır. Bu kapsamda genel ve kapsayıcı bir hukuki düzenlemenin hazırlanması ve hızlıca yürürlüğe konulması gerekmektedir. Bu noktada, 6 Eylül 2023 tarihli ve 32301 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Orta Vadeli Programda (2024-2026) dijital olarak alınıp satılabilen ve transfer edilebilen, dijital bir değeri temsil eden sanal varlıklar kullanılarak yapılan işlemlere yönelik mevzuat çalışmalarının sürdürüleceği belirtilmiş ve bu nedenle de yakın gelecekte kripto varlıklara illişkin regülasyonun yayımlanarak yürürlüğe girmesi beklenmektedir.