Bitcoin; inişi çıkışı, satışları, ayısı-boğası geniş kitlelerin takibinde. 2023 yılının ilk yedi ayında yatırımcısına en çok kazandıran yatırım aracı olan Bitcoin’in sınırlı arza sahip olduğunu biliyor muydunuz? 21 milyon Bitcoin’in tamamı çıkartıldığında neler olabilir?
MERKEZİYETSİZ yapısı ve uzun vadeli değer artışı potansiyeli sayesinde Bitcoin ilgi görmeyi ve popülerliğini artırmayı sürdürüyor. Bugüne kadar madencilikle 19 milyonun üzerinde Bitcoin çıkarıldı ve sonraki Bitcoin halvingin gerçekleşmesine bir yıldan kısa bir süre kaldı. Bu da bizi çok çarpıcı bir soruya götürüyor: Tüm Bitcoinler çıkarıldığında ne olacak? Bybit Learn ekibi, konuyu inceleyerek şu değerlendirmelerde bulundular: “Bitcoin arzı tamamlandıktan sonra neler olabileceğine geçmeden önce önemli çıkarımlara göz atmak gerekirse; Madencilik ile günde ortalama 900 Bitcoin çıkarılıyor. Toplam BTC arzının yaklaşık yüzde 92,358’i hâlihazırda çıkarıldı. 2024 yılında gerçekleşecek Bitcoin yarılanması ile şu andaki 6.25 BTC’lik ödül tutarı, yarı yarıya azalarak 3.125 BTC’ye düşecek. 21 milyon Bitcoin’in tamamı madencilikle çıkarıldığında büyük olasılıkla Bitcoin madencileri, bireysel ve kurumsal yatırımcılar ve hükûmetler gibi paydaşlar bundan etkilenecekler.
NE KADAR BITCOIN KALDI?
Haziran 2023 itibarıyla, yaklaşık 19 milyon 402 bin Bitcoin hâlihazırda dolaşımda bulunuyor; bu da madencilikle çıkarılabilecek yalnızca 1,59 milyon civarında Bitcoin kaldığı anlamına geliyor. Saatte ortalama 37,5 Bitcoin olmak üzere her gün toplam 900 BTC madencilikle çıkarılıyor. Bununla birlikte kayıp Bitcoin’ler ise aslında kaybolmamıştır. “Kayıp” Bitcoinler sadece Bitcoin sahiplerinin özel anahtarlarını kaybetmesi sonucunda kalıcı olarak kilitlenerek erişilemez duruma gelmişlerdir.
BITCOIN HALVING
Bitcoin halving, her 210.000 blok madencilikle çıkarıldığında (kabaca her dört yılda bir) dolaşıma giren mevcut Bitcoin sayısının yarıya düşürülmesi amacıyla uygulanır. Bu da son Bitcoin’in 2078 yılı sonuna kadar çıkarılacağı anlamına gelir. Başka bir deyişle bu tarihte artık madencilikle çıkarılabilecek hiç Bitcoin kalmayacak. Toplam Bitcoin arzının tam olarak ne zaman çıkarılacağı konusunda aslında bazı kafa karışıklıkları da mevcut. Google’da arattığınızda bunun 2078 yılında değil de 2040 yılında gerçekleşeceği cevabıyla karşılaşmanız kuvvetle muhtemel. Bitcoin 2009 yılında kullanıma sunulduğunda başlangıçta madencilik için blok başına 50 BTC ödül veriliyordu. Kasım 2012’de ilk Bitcoin halving gerçekleştiğinde, blok başına ödül 25 BTC’ye düşürülmüş, bunu Temmuz 2016’da blok ödülünü 12,5 BTC’ye ve son olarak da Mayıs 2020’de blok ödülünü 6,25 BTC’ye düşüren halvingler izlemiştir. Bir sonraki Bitcoin halvingin 5 Haziran 2024’te gerçekleşeceği ve Bitcoin blok ödülünün 3.125 BTC’ye düşürüleceği tahmin ediliyor. 15 Haziran 2023 itibari ile mevcut blok sayısı 794.416 ve 45.584 blok daha çıkarılıp 840.000 bloka ulaşıldığında bir sonraki yarılanma gerçekleşecek.
ARZ İÇİN NEDEN BİR SINIR VAR?
Bitcoin’in Satoshi Nakamoto takma adlı kurucusu 2008 yılında, toplam arz sınırının 21 milyonda sabitlenmesine karar vererek Bitcoin’in enflasyonist olmayan bir sanal para birimi olmasını sağlamıştır. Tıpkı basılı para birimleri gibi Bitcoin de işlem amaçlı kullanıldığından, piyasada çok fazla Bitcoin bulunması BTC fiyatlarında sert dalgalanmalara yol açabilir.
Bunu göz önünde bulunduran Bitcoin’in yaratıcısı, arzı ve dolayısıyla gelecekteki Bitcoin fiyatlarını ve fiyat dalgalanmalarını kontrol altında tutabilmek amacıyla Bitcoin arzı sınırını 21 milyon olarak belirledi.
Mekanizmayı kontrol etmenin bir yolu da 21 milyon Bitcoin’in tamamını kullanıma sunup piyasayı zorlamak yerine, Bitcoinleri kademeli olarak kullanıma sunmaktı. Bu amaçla Bitcoin kodu, 21 milyon arz sınırına ulaşılana kadar her yıl yalnızca sabit sayıda Bitcoin çıkarılmasına izin verecek şekilde tasarlandı.
Yeni Bitcoinler, yeni bir blok çıkarılıp Bitcoin blok zincirine eklendiğinde dolaşıma girmiş olur. Tüm sistemin istikrarlı kalmasına yardımcı olan zor bir matematiksel algoritma ile programlanmış olan Bitcoin madenciliğinde, yeni blokları bulma süresi 10 dakika olarak korunur. Madencilerin faaliyetlerinin artıp artmadığını ağın kendisi belirlediğinden, bu zorluk seviyesi her 2.016 blokta bir ya da kabaca iki haftada bir güncellenir. Ağ daha sonra Bitcoin madenciliğinin zorluk seviyesini, her blok süresini yine yaklaşık 10 dakikada tutacak şekilde ayarlar.
NİHAİ TUTAR
Bugüne kadar çıkarılan her Bitcoin’in dolaşımda olmadığını unutmamak gerekir; dolayısıyla dolaşımdaki toplam Bitcoin arzı gerçekte daha azdır. Mevcut Bitcoin arzının hâlihazırda çıkarılmış olan toplam Bitcoin sayısı ile aynı olmamasının pek çok nedeni vardır. Bunun en önemli sebeplerden biri Bitcoin’in saklama yöntemidir. Bitcoin sahipleri BTC’lerini cüzdanlar ve şifreler kullanarak korur. Bir Bitcoin sahibi başka birine şifreye erişim izni vermeden vefat ederse, saklanan Bitcoinlerine erişmek artık mümkün olmaz. Ayrıca Bitcoin sahiplerinin hataları da kendi Bitcoinlerini kalıcı olarak erişilemez hâle getirebilir. Bu yenilikçi dijital para birimi, sahibinin izni olmadan geri alınmasının neredeyse imkânsız olması bakımından da diğer varlıklardan farklıdır.
New York Times tarafından yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre, Bitcoinlerin neredeyse yüzde 20’sinin artık erişilemeyen cüzdanlarda bulunduğu ve bu varlıkların toplam değerinin yaklaşık 140 milyar dolar olduğu tahmin ediliyor. Bu Bitcoinler büyük olasılıkla süresiz olarak kilitli kalacak ve bu da dolaşımdaki toplam Bitcoin arzını etkileyecektir.
Dolayısıyla dolaşımda ne kadar Bitcoin olduğunu öğrenmek için dolaşımdaki arza bakmak gerekir. Bu yazı yazıldığı esnada erişilemeyen cüzdanlarda kalan Bitcoinler çıkarıldığında bu sayı 19,4 milyon civarındadır.
Kilitli kalmış Bitcoinler olmasa bile madencilikle tüm Bitcoinler çıkarıldıktan sonra bile 21 milyonluk arz sınırına ulaşmak aslında teorik olarak imkânsızdır. Gerçekte nihai tutar Bitcoin’in arz sınırına çok yakın olacaktır çünkü Bitcoin arzı hiçbir zaman tam tutarı yansıtmaz. Bunun nedeni Bitcoin’in kullandığı kodun, ondalık değerleri en yakın tam sayıya yuvarlanmasıdır. Örneğin Bitcoin arzı 6,2589 iken 6 Bitcoin olarak ifade edilir.
Bitcoinler satoshi olarak bilinen daha küçük birimlere bölünmüştür. Bir satoshi, bir Bitcoin’in 100 milyonda biridir. Bu daha küçük birimler ve rakamların yuvarlanması nedeniyle uzmanlar Bitcoin arz sınırının 21 milyon yerine 20.999.999 olacağını öne sürmektedir.
TOPLAM ARZI ARTIRMA TEŞVİKİ
Bitcoin madenciliği popülerdir, çünkü maksimum miktarda Bitcoin’i başarılı bir şekilde çıkararak kazanç elde eden madenciler için önemli derecede teşvik söz konusu. Teşvik, blok ödülleri olarak ödenmesine rağmen Bitcoin madencileri ayrıca bir bloğun tamamlanmasıyla ilişkili işlem ücretlerinden de belirli bir pay alırlar.
Önceki üç halvingin ardından madenciler şu anda bir bloğu onaylamaları karşılığında 6,25 BTC alıyor. Madencilik ödülü tutarındaki düşüşe rağmen, her bir Bitcoin’in değerinin daha yüksek olması yarılanma etkisini telafi ediyor. Bitcoin’in yaygınlaşmasının bir sonucu olarak işlem ücretleri de yükseliyor. Bitcoin işlem ücretlerinin artması ön görülse de tüm BTC işlemlerinin blok zinciri üzerinde gerçekleştirilmesi gerekmiyor. Bitcoin’in daha ucuz ve daha hızlı bir şekilde transfer edilmesini sağlayan Lightning Network gibi ilave katmanlar muhtemelen Bitcoin’in kitlesel olarak benimsenmesine de yardımcı olacaktır.
Bazı uzmanlar teşvikin sorun olmadığına inanıyor zira madenciler için mevcut gelirin yalnızca yüzde 6’sını oluşturan işlem ücretleri önemli ölçüde artarak Bitcoin blok ödüllerinin kaybını telafi edecek. Yine de bu, Bitcoin sektöründe aktif olarak yer alan birçok paydaş için tatmin edici bir cevap değil. Hala 21 milyon Bitcoin’in tamamı madencilik ile çıkarıldığında ne olacağını ve gelecekte ne kadar Bitcoin olacağı konusunda yapabilecekleri bir şey olup olmadığını bilmek istiyorlar.
SINIRI DEĞİŞTİRMEK MÜMKÜN MÜ?
Teorik olarak, temel kodu değiştirerek toplam Bitcoin arzını değiştirmek mümkün. Bitcoin’in kendisi bir yazılım olduğu için uzmanlar değiştirilebileceği konusunda hemfikir. Bunu yapmak için geliştiricilerin, paydaşların ve genel olarak topluluğun kodun değiştirilmesini kabul etmesi gerekir. Eğer bir anlaşmaya varılırsa geliştiriciler, bu değişiklikleri Bitcoin Core’a entegre etmek amacıyla bir kod yazacaklar…
Her şeyin düzgün işleyebilmesi için bir sonraki adım, Bitcoin ağındaki tüm node’ların değişiklikleri kabul etmesini ya da ağdan ayrılmaya ikna edilmesini sağlamak olacak. Ne var ki Bitcoin platformu öncelikle hiçbir değişiklik gerektirmeyen bağımsız bir sistem olarak tasarlandığından, her node’un değişiklikleri kabul etmesini sağlamak hiç de kolay olmayacak… Bu noktada geliştiricilerin bir sert çatallanma (hard fork) ile uğraşmaları gerekecektir. Bu, daha önce geçersiz olan bir davranışı geçerli kılan bir mutabakat değişikliğidir. İdeal senaryoda, tüm node’lar önerilen değişiklikleri kabul edecek şekilde yükseltilecektir.
Bir başka senaryo ise sadece bazı Bitcoin kullanıcılarının mevcut 21 milyon BTC sınırını seçmesi. Bu durumda, değişikliği kabul etmeyen madenciler ve node’lar mevcut Bitcoin platformunda çalışmaya devam edecektir. Ancak bu muhalifler muhtemelen pazar payını ele geçirmek için yeni Bitcoin platformuyla rekabet edeceklerdir. Bu, madenci tabanını bölen başka bir zincir yaratacağı için bir çekişmeli sert çatallanma (hard fork) olarak bilinir. Bitcoin Cash buna bir örnektir.
HEPSİ ÇIKARILDIĞINDA NE OLACAK?
Şu anda hiç kimse mevcut tüm Bitcoinler çıkarıldığında ne olacağını tam olarak tahmin edemiyor. Bazı analistler, blok ödüllerinin yokluğunu telafi etmek için daha yüksek işlem ücretlerinin kullanılacağını belirtiyor. Yeni teknolojiler, muhtemelen madencilik maliyetini düşürmeye yardımcı olacak ve madenciler daha fazla kâr sağlayabilecek. Bitcoin platformlarının yalnızca çok yüksek değerli büyük işlemler için kullanılacağını ve paydaşları tatmin etmek için yeterli gelir sunacağını öne süren başka bir teori ve ayrıca Hisse Kanıtı (PoS) ve madencilik kartelleri üzerine teoriler de var. Gelin şimdi bir paydaşın bakış açısından tüm Bitcoinler madencilikle çıkarıldığında ne olacağına dair kısa bir genel bakış sunalım.
MADENCİLERİ NASIL ETKİLER?
Madenciler işlemleri doğrulamaktan ve Bitcoin ağına yeni bloklar eklemekten sorumludur. Karmaşık matematiksel bulmacaları çözmeleri gerekir ki bu da günümüzde çok fazla elektrik kullanan, yüksek hesaplama gücüne sahip pahalı ASIC bilgisayarlarla yapılmakta. Madencilere ağın güvenliğini sağlamak için harcadıkları çaba ve maliyet karşılığında blok ödülleri ve işlem ücretleri verilir. Şu anda çoğu madenci ve madencilik firması, madencilik maliyetini dengeleyip üzerine kâr elde etmek için Bitcoin blok ödül sistemini kullanmakta. Ancak madencilik ödülleri yarı yarıya azaldığı için sabit arza ulaşılmadan çok önce Bitcoin madenciliği maliyetlerinin, madencilerin kazandığı BTC ödüllerini aşması beklenmekte.
Bununla birlikte Bitcoin fiyatının zaman içinde artması, zaman zaman Bitcoin blok ödüllerindeki düşüşü de telafi edebilir. Regresyon modeli kullanılarak bir Bitcoin’in madencilikle çıkarılmasının ortalama maliyeti şu anda kabaca 17.600 $’dır ve verimi en yüksek olan Antminer S19 XP kullanan madenciler, ağ zorluğuna ve elektrik maliyetine bağlı olarak 7.700 $ ila 10.560 $ başa baş fiyat seviyesinde madencilik faaliyetlerini yürütebilmektedir. Bir önceki nesil olan 2016 ila 2018 arasındaki madencilik donanımlarının hepsi ve 2019 ila 2020 arasındaki madencilik donanımlarının çoğu da artık kârlı değildir.
GELECEK BEKLENTİLERİ
2024’teki Bitcoin halving sonrası için daha verimli madencilik donanımları yaratılmazsa veya daha ucuz elektrik kaynakları bulunmazsa, bu başa baş fiyat seviyeleri iki katına çıkacaktır. Bitcoin’in fiyatı bu seviyeleri karşılayacak kadar artmazsa, bu durum madenciler için sorun yaratabilir ve çok sayıda madencinin kârlı olmadığı için madenciliği bıraktığı potansiyel bir düşüş sarmalı ortaya çıkabilir. Madenciliğin zorluk derecesinin iki haftada bir yeniden ayarlanması için yeterli bloğu madencilikle çıkaracak kadar hash gücü olmayacaktır.
Bu noktada şu soru önem kazanıyor: Tüm coinler çıkarıldığında işlem ücretleri ne kadar olacak? Teorik olarak, bir madenci yeterli sayıda işlemi doğrularsa, kazanılan ücretler eksik blok ödüllerini telafi etmeye yardımcı olabilir. Ancak işlem ücreti tutarı da ağın gelecekteki durumuna bağlı olacaktır. Mevcut 21 milyon sınırının aşılmaması hâlinde, şu senaryolardan biri gerçekleşecektir: Daha yüksek işlem ücretleri ve azalan madencilik maliyetleri madencilerin faaliyetlerini sürdürmeleri için yeterli olacaktır ya da tersi durumda madenciler, petrol üretimi ve elmas madenciliği sektörlerinde olduğu gibi, Bitcoin arz ve talebini kontrol etmek için karteller oluşturabilirler.
BİREYSEL YATIRIMCILAR VE HODLer’lar
Bitcoin madenciliği arz sınırına yaklaştıkça, Bitcoin’in değerinin de yükselmesi bekleniyor. Bitcoin’in popülerliğini koruduğunu varsayarsak, sınırlı arzı ve yatırım değerinin, insanları Bitcoin’i işlem amaçlı kullanmak yerine değer deposu olarak işlev gören bir yatırım metası olarak kullanmaya teşvik edeceğini söyleyebiliriz.
Bitcoin’in fiyat grafiği de bu tahmini destekliyor zira blok başına ödül tutarındaki düşüşe rağmen değeri sürekli olarak artmayı sürdürüyor. HODLer’lar ve bireysel yatırımcılar Bitcoin’leri kullanıma sunmak yerine cüzdanlarında tutacaktır. Bu da arzı daha da azaltırken Bitcoin’in değerinin yüksek fiyat seviyelerinde kalmasını sağlayacaktır.
Gelecekte, yeni bir kriz ortaya çıkarsa, dünyanın dört bir yanındaki merkez bankaları muhtemelen krizle mücadele etmek için daha fazla para basacak ve bu da para biriminin devalüasyonuna neden olacaktır. Bu ülkenin vatandaşları, sınırlı olduğu sürece arzının ne olduğu fark etmeksizin, kontrol edilemeyen dezenflasyonist bir dijital para birimi olan Bitcoin’i değer deposu olarak satın almak için yüksek enflasyonist yerel para birimlerini kullanmayı tercih edebilirler.
KURUMSAL YATIRIMCILAR
Giderek daha fazla sayıda şirket kripto piyasasını keşfetmek istiyor. Tesla, Block, Morgan Stanley ve diğer birçok markanın hâlihazırda kriptoyu benimsemeye yönelik uzun vadeli planları var. Goldman Sachs bile kripto satın almak niyetinde. Kripto paraların popülerliği hız kesmeden artmaya devam ederse, ilk hamle avantajı sağlamaya istekli daha fazla kurumsal yatırımcının ilgisini çekmesi de muhtemel.
Chainalysis’in Baş Ekonomisti Philip Gradwell’e göre kurumsal yatırımcılar, Bitcoin’i dijital altın olarak görüyor. Bitcoin’in madencilik sınırı, kıtlığı ve fiyat artış potansiyeli nedeniyle kurumsal yatırımcılar, geçmişte değerli metalleri kullandıkları gibi bu sanal para birimini de enflasyona karşı hedge etme amaçlı kullanacaklardır.
DEVLETLER…
Bitcoin ve diğer kripto para birimlerinin tüm dünyada devletler için iki ucu keskin bir kılıç gibi olduğu görülmüştür. Bitcoin’i yasal ödeme aracı olarak kabul etmeseler bile ülkelerin birçoğu Bitcoin’in dünya ekonomisi üzerindeki etkisini yakından takip ediyor. Şu an itibariyle El Salvador, Bitcoin’i yasal olarak benimseyen ilk ülke konumunda ancak başka ülkelerin de Bitcoin’e olumlu yaklaşması ya da Bitcoin’i yasal olarak benimsemesi mümkün.
Politika yapıcılar ‘Kabul et ya da reddet’ yaklaşımı yerine muhtemelen bir Bitcoin borsa yatırım fonunu (ETF) onaylamak gibi bir orta yolu seçeceklerdir. Devletler, Bitcoin’i benimseyecek olsalar bile operasyonlarını her açıdan düzenlemek isteyeceklerdir. ABD de dâhil olmak üzere hükûmetlerin, tüm Bitcoinler madencilikle çıkarıldığında ne olacağını bekleyip görmektense, Bitcoin ile rekabet edebilmek amacıyla CBDC’ler olarak adlandırılan kendi dijital para birimlerini oluşturmaları da güçlü bir olasılık. Bitcoin’in süregelen popülerliği göz önüne alındığında gelecekte tüm Bitcoin arzı madencilikle çıkarılmış olduğunda bile BTC’nin paydaşların ilgisini çekmeye devam edeceğini var sayabiliriz. Bitcoin talebini ve çekiciliğini kaybetmediği sürece maksimum Bitcoin sayısına ulaşılması herhangi bir felaket senaryosu anlamına gelmeyecektir. Büyük olasılıkla Bitcoin ekosistemi küresel ekonominin değişen modellerine uyum sağlamaya devam edecek ve öngörülebilir gelecekte de istikrarlı bir seyir izleyecektir.