Keiretsu Forum Türkiye Genel Müdürü Duygu Eren, “2024’te tarım, yapay zeka, siber güvenlik ve lojistik girişimleri daha fazla dikkat çekecek. Exit’lar artacak. Yatırımlar çoğalacak” diyor.
ERSAN TAYLAN
DÜNYA’DA 500 binin üzerinde melek yatırımcı bulunuyor. Ülkemizde ise melek yatırımcı sayısı ise 900 civarında. 2023’ün ilk dokuz ayında, tohum, erken ve sonraki aşamalarda 219 yatırım turunda 154 milyon dolar yatırım yapıldı. 2023’ün ilk dokuz ayında yatırım sayısı ve yatırım miktarı pandemi öncesi seviyelerin üzerindeyken, pandemi dönemindeki rakamların çok altında kaldı. Yatırım miktarı olarak bakıldığında; SaaS, Yapay Zeka, Oyun, Retailtech ve Enerji 2023’ün dokuz ayının en çok yatırım alan konuları oldu. Yatırım adedi olarak bakıldığında; Oyun, Yapay Zeka, SaaS, Enerji ve Fintech 2023’ün dokuz ayının en çok yatırım alan konuları oldu. Geçen sene ilk çeyrekte Türkiye’de 66 girişime 502 milyon dolar yatırım yapılırken, bu sene ilk çeyrekte 55 girişime 56 milyon dolarlık yatırım yapıldı. İlk çeyrek rakamlarının hem global noktada, hem de Türkiye noktasında bu kadar düşük olmasının farklı farklı sebepleri var. Globale baktığımızda San Francisco’da bankacılık krizi yaşanmakta ve hala artçıları devam ediyor. Avrupa’da 2022 yılında çıkan ve aslında kimsenin beklemediği savaş hala sürmekte. Dünyanın her yerinde hemen hemen büyük ekonomilerde enflasyon konusu var ve ülkemizin maalesef yaşadığı üzücü deprem felaketi ve seçimin getirdiği belirsizlikler ilk çeyrekte metriklerin bu şekilde gelmesine sebep oldu. İkinci çeyreğin metrikleri de benzer şekilde geldi. İkinci çeyrek bazında bakıldığında ise 72 yatırım turunda 52 milyon dolar yatırım yapıldı. Tutar olarak bakıldığında geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 59 düşüş yaşandı. Üçüncü çeyrekte ise 74 yatırım turunda 32 milyon dolar yatırım yapıldı. Peki, 2024’te neler bekleniyor? Girişimcilik ekosistemini, dünyada ve Türkiye’deki beklentileri Keiretsu Forum Türkiye Genel Müdürü Duygu Eren ile konuştuk…
Startup yatırımcısını nasıl tarif edersiniz? 2024’te neler bekleniyor?
Tüm dünyada yaşanan belirsizlikler bir startup yatırımcısı için yüksek kazanç anlamına gelir. Belirsizliklerden bizim ortamımız çok etkilenir ama bunu pozitif değerlendirmek gerekir. Çünkü bir startup yatırımcısı, o an yatırım yaptığı girişimin ilerleyen zamanlarda eğer doğru bir sektördeyse büyüyeceğinin farkında olan kişidir. Avrupa’da, Ortadoğu’da savaşlar var, bankacılık krizleri var, depremler, ekonomik sıkıntılar, seçimler derken 6 ay geçti. Globalde ve Türkiye’de ayrı ayrı değerlendirmek lazım. Türkiye’de 200’den fazla GSYF kuruldu. Bunların işlevsel olması gerekiyor. Bu çok sevindirici bir durum ve 2023’ün artılarından bir tanesi. Ancak Türkiye’de exit sayısı az. Arzu edilen rakamlara gelemedik. 2023 yılında bazı küçülmeler yaşadık ama 2024’ten umutluyuz. 2023 yılında Keiretsu Forum Türkiye olarak 12 yatırım gerçekleştirdik, sene sonuna kadar da tahmini 12 yatırımla 2023’ü tamamlayacağız. En çok yatırımı da Keiretsu Forum Türkiye olarak biz yapmış oluyoruz. 1 milyar dolarlık bir çözümü çözebilmeniz için, 1 milyar dolarlık bir çözümle gelmeniz gerekiyor. Bu bakımdan 2024 bizim için çok çok daha iyi bir yıl olacak. 2024 yılında tarım, yapay zeka, siber güvenlik ve lojistik girişimleri daha fazla dikkat çekecek. Exit’ların artıp yatırımların çoğalacağı bir 2024 yılı olacak. 2024 ilk çeyreğinde bunları hep birlikte göreceğiz, hatta Türkiye’den birkaç unicorn çıkacağını da öngörüyorum. Çünkü Türkiye bir fintech cenneti. 2024’te de çok başarılı girişimciler çıkaracağımıza inancımız tam.
Türkiye startup ekosisteminin büyüme potansiyelini nasıl görüyorsunuz?
Startup’lar artık tüm dünyada ekonominin parlayan yıldızları. Türkiye’de de startup’lar son iki yılda rekor büyüme gösterdiler. Türkiye’den tam 6 unicorn ve 2 decacorn çıktı. 2023 yılı Türk girişimcilik ekosistemi için yapılan ciddi altyapı yatırımlarının meyvelerinin aranacağı bir yıl oldu. Çok fazla sayıda fon, teknopark, hızlandırma programı kuruldu. Bütün bu altyapı organizasyonlarının amacı girişimcilerin kurulma ve büyümelerine destek olmak. Türkiye’de teknoloji girişimcisi olmanın çok avantajlı olduğu bir döneme giriyoruz. Oyun, fintek, siber güvenlik, mobilite, Web 3 en sıcak dikeyler olacak. Tohum yatırım almak için en iyi zaman. Oyun sektörü dünyada Türkiye’nin ciddi bir ağırlığı olan bir sektör. Ben yeni unicorn’ların öncelikli olarak oyun veya fintek sektöründen çıkacağını öngörüyorum. 2024 yılının yatırım ivmesinin aynı kalacağını öngörüyorum.
Teknoloji temelli girişimciliğin yaygınlaşması için neler yapılmalı?
İnovasyon girişimciliğin kaynağıdır. Girişimcilik ise inovasyonun gelişmesini ve ekonomik değerini elde etmesini sağlar. İnovatif girişimciler, yeni firmalar, yeni pazarlar, yeni ürünler, yeni bilgi kaynakları ve kurumlar yaratarak yeni fırsatlar yaratabilir ve aynı zamanda toplumsal değişim yaratabilirler. Kısaca inovatif girişimcilik yenilikçi fikirlerin uygulanmasıyla bağlantılıdır. Öte yandan ekonomik kalkınma sürecinde bilim ve teknolojinin belirleyici rolü her geçen gün artış gösterirken, bu çerçeveye bağlı olarak genelde tüm ülkelerin bilim ve teknoloji politikası ekseninde giderek yoğunlaşan arayışlar içine girdiği de ortada. Sağlıklı bir bilim ve teknoloji politikası ile stratejilerin tespit edilebilmesi için bir ülkenin bilim insanı niteliği kanıtlanmış öğretim üyeleri ve araştırmacılar ile teknoloji bazını oluşturup, risk alarak sermaye yatıran sanayi kuruluşlarının temsilcileri ile sürekli diyalog, teknoloji temelli girişimciliğin yaygınlaşması için önemli bir adım olabilir düşüncesindeyim.
Riskleri minimize etmek adına girişimcilere önerdiğiniz bir model var mı?
Girişimcilik doğuştan gelen kişilik özellikleri ile çevrenin yarattığı olumlu etkilerin bir sonucu ortaya çıkar. Kişilik olarak riskten kaçınan bir kişinin girişimci olması beklenemez bununla birlikte hayatında zorluklar yaşayan bu zorlukları motivasyona dönüştüren ve kurumsal firmada elde ettiği piyasa bilgisini girişim projesine dönüştüren girişimciler başarılı oluyor. Keiretsu Forum Türkiye olarak en önem verdiğimiz kriterler şirketin kurulmuş olması, fatura kesiyor olması ve ekiptir. Girişimi hayata geçirirken eğer yatırım alınması planlanıyorsa LTD değil AŞ şirket kurulması gerekmektedir. Bununla birlikte, girişimin kurulma aşamasında çalışanlara hisse opsiyonu planlanması da önemlidir. Girişimcilere tavsiyem finansal projeksiyon üzerinden değil gerçekleşmiş metrikler üzerinden büyüme hikayesi anlatarak yatırım talep etmeleri. Yatırım alacakları finansmanı nereye, nasıl harcayacaklarını göstermek, büyüme projeksiyonlarını ayakları yere basarak anlatmakta yatırımcılar açısından önemli. Değerleme noktası da yatırımcılar için hassas konulardan biri. Yatırım almak isteyen girişimlere bir diğer önerim de; Melek Yatırım Ağları veya Girişim Sermayesi şirketlerinin yatırım kriterlerini öğrenmeleri. Örnek olarak, fikir aşamasında yatırım yapmayacak olan bir kuruma başvurmak zaman kaybıdır. Bu noktada ilgili yatırım kurumundan yatırım yapmayı düşündüğü girişimlerle ilgili asgari yatırım kriterleri ve beklentileri öğrenirse süreç daha verimli hale gelebilir. Yatırım şirketlerineulaşmada referans veya network en hızlı yoldur. Bununla birlikte eğer yatırım şirketinin aradığı kriterlere sahip bir girişim ise ve bunu e-postada güzel bir dille anlatabilirse, mail kanalı ile de ulaşmanın zor olmadığı kanaatindeyim. Yatırım şirketlerindeki yöneticiler kendi ilgi alanlarına girmeyen girişim başvuru ve epostaları ile gereksiz enerji harcamaktadır. Bu iletişimin temelindeki esas sorun budur.
Girişimcilerimizin pozitif yönleri nelerdir? Hangi konularda yetersiz kaldıklarını gözlemliyorsunuz?
Türkiye’deki girişimciler çevik, hızlı ve azimli. İşlerine doğru şekilde odaklanıyorlar. Dünyadaki trendleri takip ediyorlar. Dünyadakilere göre çok daha pozitif yönleri var. Ancak yatırım farklı bir şey. ‘Melek yatırımcılar’ yatırımlarında milliyetçilik yapmaz. Yatırımcı yatırım yapacağı zaman girişimci ‘Türk mü yoksa Amerikalı mı?’ diye bakmaz. Tabii ki Türkiye’de iş yapmak isteyenler için yerli olmanın bazı kolaylıkları var. Ama bunu bir tarafa koyarsak girişimci global düşünmek zorunda. Yani yerel formayı çıkarıp global forma giymelisiniz. Global olmak demek, dünyayı kendi pazarı olarak görmek, İngilizceyi iyi bilmek demek. Yerel kaslarınız da size avantaj sağlayacaktır. Yatırımı, başarı kriteri olarak da görmeyin. En büyük başarı satış artış metriğidir. Çünkü yatırımcılar girişimlere farklı gözlükten bakarlar. Eğer inovatif bir projeye sahipsen, satışların aydan aya artıyorsa, global olma vizyonun varsa, değerleme oranında da rasyonelsen yatırım alma ihtimalin yüksek olur. İyi satış yapan ancak değerleme oranı yüksek olanlar maalesef başarısız olabiliyor. Öte yandan girişimcilerin bir personası var. Eskiden fikre, market büyüklüğüne, finansal projeksiyonlara bakılırdı. Ama artık olmazsa olmaz takım. Yatırımcı parayı verdiği ilk günden beri girişimciyi görmek istiyor. Girişimcilerin de ilk günden itibaren bir strateji oluşturması gerekiyor. Girişimci bazen kendini doğru ifade edemeyebiliyor. Bu aşamada iletişim, elektrik ve enerji olayı da çok büyük önem taşıyor. Bütün bunlar olduğunda girişimci başarılı oluyor.